45’lik plakları ile Ferdi Tayfur analizi-I
Ferdi Tayfur, Türk Müziğine yön veren, aşk ve tutkuları tıpkı Karacaoğlan gibi yorumlayan ve dinleyicilerinin kalbine taşıyan önemli sanatçılarımızdan biridir. Bunu daha ilk bestelerinden anlamak mümkündür. Daha sonra Türkiye’nin en değerli ve sevilen seslerinden biri olunca en iyi orkestralarla çalıştı ve zirve sayabileceğimiz eserler üretti ama bu eserlerin habercisi olan ilk bestelerini de görmezden gelmemek gerekir.
“Çalacak bir sazımız yok/El malında gözümüz yok/Elkızın da gözümüz yok. Âlem çalar eğlenir / Sanki bizim kalbimiz yok/Sanki bizim gönlümüz yok” (Melekler Güler Yüze)
“Derdin nedir sormuyorlar/Gözyaşımı silmiyorlar/Yedi sene gurbet gezdim/Sevdiğimi vermiyorlar.” (Derdin Nedir Sormuyorlar)
Anadolu insanının gençlerinin yoksulluğuna rağmen sevgisinin nasıl olduğunu ve olması gerektiğini onun ilk 45’lik eserinde görmek mümkündür. 1967 yılında “Melekler Güler Yüze” bestesini “Derdin Nedir Sormuyorlar” bozlağı ile birlikte Seda Plak etiketiyle yayınladı. Bu iki eser halk müziği formunda eserlerdir. Bu iki eserle büyüdüğü Çukurova’nın ruhunun içine işlemiş olduğunu söyleyebiliriz. Bir sonraki plak çalışması Görsev Plak tarafından yayınlandı. Bu kez gençliğinde bestelediği ilk aşk şarkılarını dinleyicileriyle buluşturuyor.
“Bakıp gözlerime aklımı çaldın/İlkbahar mevsimiydim/Sarardım soldum/Rüzgârın önünde/Bir gazel oldum/Ağlıyorum…” (Ağlıyorum)
“Aşkınla beni öldürdün/Âlemi bana güldürdün/Bana verdiğin o zalim kalbi/Söyle ellere kaç paraya verdin?” (Aşkınla Beni Öldürdün)
Her iki bestesinde de ayrılık acısını yaşamış âşığın sitemiyle dile getirdiği sözler yer almaktadır. Ferdi Tayfur, ilerleyen yıllarda aşk besteleri üretirken aynı ayrılık acısından yararlanır. İlk eserlerinde yerel folklorik müziğin etkisini gösterirken daha sonraki bestelerinde Anadolu sentezinden yararlandığını söyleyebiliriz.
Yine Aynı yıl (1968) Sayan Plak’tan da bir 45’lik çıkartıyor. “Tatlı Çingenem” bestesinde hareketli oyun havası hissedilirken “Adana Barajında” bestesi halk müziğinin, bir miktar da Arap müziğinin ve yine Çukurova yöresinin halk ozanlarının bir iz düşümünü andırır.
“Belki bir gün pişman olursun/Geri dönüp de beni ararsın/Her yüze güleni dost olur sanma/Beni sen yaktın sende yanarsın.” (Tatlı Çingenem)
“Bir yar sevdim fidan boyu/Külhan beyler almış yolu/Yaklaşmayın hanım kızlar/Belli olmaz sağı solu.” (Adana Barajında)
1968 yılında Seda Plak etiketiyle de 45’lik çıkartmayı ihmal etmez. Bir gazel örneği denemesi sayabileceğimiz ve bozlak havasını andıran “Eyvah” bestesi ve halk müziği örneklerinden Kalbimde “Bir Ateştin” (Sürtük) bestesi ile çıkış yakalamaya çalışır. Henüz 23 yaşındadır. Plağın üzerinde ismi “Adanalı Ferdi” diye yazılıdır.
“Akmayan sular durulur gönüldür elbet vurulur/Bu kadar dert yeter bana günahım senden sorulur.”(Eyvah)
“Allah’ım ne zor imiş ayrılık/Yalan sözlere inanmam artık/Biliyorum ben ölürken/Sen güleceksin sürtük.” (Kalbimde Bir Ateştin)
Ünlü olmaktan başka çaresi olmayan, pamuk tarlalarında ırgatlık yapan, düğünlerde sahne alan Ferdi Tayfur için mevkii elbette yeterli değildi. Hem çalışıyor, hem de yeni besteler üretmeye gayret ediyor. Belki yeni bir melodi, motif ve yorum birdenbire hayatını değiştirecektir. Buna yürekten inanıyor. Çabalıyor, emek harcıyor.
1969 yılında Sayan Plak’tan “Dilek Kapısı” ve “Öldürecek Beni Bu Kara Sevda” besteleri 45’lik olarak piyasaya çıkar. Bu iki çalışmasında da yeni arayışların izleri görülür. Orkestrası da bu emeğinin bir karşılığı nispeten biraz daha çeşitlendirilmiştir.
“Ben gönlümü bir zalime bağladım/Gece gündüz demedim her gün ağladım/Yalvarsam Allaha yalvarsam Mevlama/O da dilek kapısını kapatır bana.” (Dilek Kapısı)
“Her derdimi içime atıp ağladım/Bir gün olsun şu halimi gelip sormadın/Yalanmış yeminlerin o gülüşlerin/Cahilmişim sevgilim çok geç anladım.” (Bu Kara Sevda)
Adana folklorik ezgilerinde, bozlak veya gazel havalarında besteler üretmeye ve meşhur olmaya çalışması, dönemin müziği ile paraleldir. 1960’lı yıllar yoğun bir şekilde halk müziği ve sanat müziği etkisinin hissedildiği bir dönemdir.
1969 yılında Kader Plak’tan “Dünya Ahret Kardeşimsin/Bilemem ki Deli Gönül” 45’lik plağını çıkartır. Burada bir türkü ve bir de gazel örneği dinleyicinin ilgisine sunulur.
“Baharımsın kışımsın/Toprağımsın taşımsın/Arkadaşıma kaçtın/Dünya ahret kardeşimsin.” (Dünya Ahret Kardeşimsin)
“Açılmış bahçenin gonca güllerini dermek isterim/Yar ey Yaktı sinemi güzel gözlerini görmek isterim/Çekemem bu derdi ben artık vur hançeri sineme/Ölmek isterim yar yar ey gönül ey aman.” (Bilemem ki Deli Gönül)
1970 yılında Zeren Plak imzalı “Kaderimsin/Çok Bekledim Gelmedin” 45’lik plağı yayınlanır. Bu iki beste Ferdi Tayfur’un gözlemleri ve çalışmalarının kazanımlarını göstermesi bakımından önemlidir. Ferdi Tayfur kendine has melodisini açığa çıkarmak üzeredir. Yıllardır dinlediği ve esinlendiği halk müziğinden ayrılarak bozlak ve gazel örneklerini de ruhunda barındıran ve biraz da sanat müziğine yakınlaşan besteler ile fark oluşturma gayreti içindedir artık. 25 yaşındadır ve delikanlılık çağımızın cevherini ruhunda barındırmaktadır. İstanbul hayal kent olur Ferdi Tayfur için. Zeren Plak’tan aldığı çağrıyı kendisinden dinleyelim.
“Zeren Plak Firması diye bir plak firmasından çağrı aldım. Adanalı bir arkadaşımdı sahibi. Adı yanılmıyorsam Mehmet Zerentürk’dü. Bana plak doldurmamı önerdi. İlk plaklarımı doldurmamdan bu yana, iki buçuk yıl geçmişti. Yedinci 45’liğimi Zeren Firması adına doldurdum. “Kaderimsin.” Plak büyük bir ilgi gördü. Özellikle Adana ve yöresinde binlerce adet sattı. Plak kapağının üzerindeki fotoğraflardan tanıyanlar beni birbirlerine gösteriyorlardı. Yıllar süren bir çabadan sonra, nihayet düzlüğe çıktım. Ama talihim kısa sürmüştü ne yazık ki. Firma sahibinin kardeşi bir adam öldürmüş ve o da firmayı kapatmak zorunda kalmıştı.”
“Çok Bekledim Gelmedin Sevgili Yarim” adlı eser, Gen Plak’ın bazı baskılarında “Söz: Ferdi Tayfur – Müzik: Hülya Avcı”, Gen Plak’ın diğer baskılarında ve Zeren Plak’ın tüm baskılarında ise “Söz Mehmet Zerentürk – Müzik Kazım Karaörs” olarak yazsa da bu bilgi yanlıştır. Eser yeni baskı Elenor LP’lerde ve en doğru bilgiye ulaşabileceğimiz MESAM kayıtlarında “Söz ve Müzik: Ferdi Tayfur” olarak kayıtlıdır.
“Her gün bin bir ümit bağlarım/Gelip gecen postacıya/Ulu tanrım hangi kulun/Dayanır bu sonsuz acıya.” (Kaderimsin)
“Çok bekledim gelmedin sevgili yârim/Elimde kadehim yaşlı gözlerim/Ne bahar bilirim nede kışımı/Zindan oldu bana gençliğim ömrüm.” (Çok Bekledim Gelmedin)
1971 yılından “Yapıştı Canıma Bir Kara Sevda” (Huzurum Kalmadı) ile Seda Plak etiketiyle dinleyiciyle buluşur. 45’liğin diğer eseri “Allah Şahidim Olsun” bestesidir.
“Bu hasretlik bizi çürütecek mi/Bir gün ağlatmayıp güldürecek mi/Yoksa kavuşmadan bizi yaradan/Şu gurbet ellerde öldürecek mi/Huzurum kalmadı yalan dünyada/Yapıştı canıma bir kara sevda.” (Huzurum Kalmadı)
“Gözyaşlarımı silme gelip yüzüme gülme/Yeminimi bozamam beni günahkâr etme/Demek kaçıp gidiyorsun beni terk mi ediyorsun/Geri dönersen almam Allah şahidim olsun.” (Allah Şahidim Olsun)
Bu iki bestesi de İstanbul’da ona istediği başarıyı sağlamaz. Adana’da her ne kadar bilinen bir ses olmayı başarmış olsa da İstanbul’da adından söz ettirmek istemektedir. Yine 1971 yılında Serenad Plak’tan “Nerelerdesin Sultanım – Sebebim Nazlı Yar Oldu” besteleri 45’lik olarak yayınlanır.
“Bir seher vaktinde/Kapını çalsam/Leyla, Leyla, Leyla, Leyla diyerek Sarılıp boynuma sevinir misin aman Leylam/Susadım bir yudum su diye yansam aman aman aman/Gülüm aman Leylam aman/Yoksa zehir verip öldürür müsün.” (Nerelerdesin Sultanım)
“Gözlerimi duman bürüdü gayri/Yıllardır sılamdan kalmışım ayrı/Ötme garip garip çile bülbülüm/Doğuştan yaralı garibin bağrı.” (Sebebim Nazlı Yar Oldu)
“Nerelerdesin Ceylanım (Nerelerdesin Sultanım)” adlı eser, 1979 yılında Elenor Plak’tan yayınlanan “Yuvasız Kuşlar” LP’sinde, “Leyla” ismiyle ve yeni bir altyapı ve yeni bir yorumla yer almıştır.
DEVAMI GERÇEK TARİH AĞUSTOS 2022 SAYISINDA