İlyas Miftakhov
Atatürk’ün vefatı Tatarlar arasında nasıl karşılandı?
Mustafa Kemal Atatürk’ün vefat haberi Uzak Doğu’da ve Avrupa’da yaşayan Tatarlar muhacirleri tarafından nasıl karşılandı?
Yana Milli Yul dergisinde o dönem yayımlanmış taziye ve konu ile ilgili haberlerin bazılarını paylaşıyorum.
“İdil-Ural Türk-Tatar muhacirleri arasında Gazi Paşa’ya saygı”.
Uzak Doğu İdil-Ural Türk-Tatarlarının Dini-Milli merkezi kendine tabi tüm mahalleler, cemiyetlere aşağıdaki kararnameyi dağıttı:
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın ölümü sebepli merkeze tabi bütün mahallelerde merhumun kırkına kadar (yani 20 Aralığa kadar) matem tutulacağından dolayı hiçbir türlü eğlence yapılmasın. Aralığın yirmisinde merhumun kırkıncı günüde tüm mahallelerimiz, derneklerimizde mahsus toplantılar yapılarak, merhumun yaptığı işler ile tanışılacak, ruhuna Kuran okunacak.
Bu karardan dolayı tüm mahallelerimizde Ramazan Bayramı dolaysıyla hazırlanan tiyatro gösterileri, edebi geceler iptal edildi. Her mahalle, derneklerimiz Gazi Paşa’nın ölüm haberini duyar duymaz kendi camilerinde, mekteplerinde, dernek evlerinde toplandılar.
Kobe şehrinde bu haber Cuma namazında (11 Kasım) duyuruldu ve aynı gün teravih namazından sonra merhum Gazi Paşa’nın ruhuna Kuran hatim kılınacağı bildirildi. Teravih namazına mahallenin tüm halkı toplandı, Gazi Paşa ruhu için Kuran hatim kılındı, dua edildi.

Harbin şehri mahallesi Gazi Paşa’nın vefatından dolayı merhumun defnedilmesine kadar (22 Kasım) matem günü olarak ilan ederek, üyelerine tiyatro, sinemalara gitmeyi yasakladı. 16 Kasım günü tüm mahalle halkı camiye toplandı, Gazi Paşa’nın ruhuna Hevl namazı kılındı. “İnayet” mektebi talebeleri tarafından Kuran hatim kılındı. 20 Aralıkta Gazi Paşa’nın ölümünün kırkıncı gününde özel toplantı yapılarak, Gazi Paşa’nın yaptığı işler, tercümei hali anlatıldı. Kuran okunarak dualar edildi.
Şanghay İdil-Ural Türk-Tatar Müslümanları ecnebi gazetelerden Gazi Paşa’nın vefatını duyunca olağanüstü bir matem toplantısı yapılacağını ilan ettiler. 14 Kasımda teravih namazından sonra muallime Medine Hanım ve Rahmetullah Bey Fethullahlar tarafından Gazi Paşa’nın yaptığı işler anlatıldı. İmam Evhadi bey Kuran okudu ve merhum için dua etti. Hindistan ve Yugoslavya Müslümanları da bu toplantıya katıldılar.
Uzak Doğu merkezi ve “Milli Bayrak” gazetesi, Kobe, Harbin mahalleleri Tokyo’daki Türk Elçiliği’ne taziye telgrafları çektiler.
Finlandiya Tatarları tarafından çekilen taziye telgrafı:
Türkiye Cumhuriyeti reisine, Ankara
Kardeş Türk milletinin en büyük evladını kaybettiğini duyarak son derece müteessir olduk. Kardeşlerimizin bu acılarına bütün varlığımızla iştirak ederek en kalbi taziyelerimizi sunra ve büyük Türk milletine sabr-ı cemil ve parlak istikbal dileriz. “Tampere Türkleri Birliği.”
Estonya İdil-Ural Türk-Tatar Müslümanlarından Taziye:
Türkiye’nin Reis-i Cumhur’ı Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın vefat haberini duyarak tüm Estonya’daki İdil-Ural Türk-Tatar Müslümanları büyük kaygı içinde kaldık. Gazi Paşa’nın memleketine ettiği hizmetleri için Cenab-ı Hak makamını cennet eylesin. Türkiye’nin ikinci Reis-i Cumhur’ına uzun ömürler vererek milletine, dinine sayısız hizmetler etmeyi nasip eylesin.
“Narva Cemyeti adına: İmam Mustafa Hayretdin.
İlyas Miftakhov – gercektarih.com.tr