İsrail ve Suriye: Golan Tepeleri üzerinde bitmeyen çatışmanın tarihsel geçmişi ve geleceği

İSRAİL’İN SALDIRI GEREKÇESİ

İsrail, Suriye’ye yönelik hava saldırılarını, İran’ın askeri varlıklarını ortadan kaldırma gerekçesiyle açıklıyor. Ancak İran, Suriye’deki askeri güçlerinin büyük ölçüde çekildiğini belirtiyor. Bunun üzerine İsrail, saldırılarının amacını Suriye’nin askeri altyapısını zayıflatmak olarak güncelledi.

HEDEFLER VE STRATEJİK NOKTALAR

İsrail, operasyonlarında silah depoları, mühimmat merkezleri, havaalanları ve askeri araştırma tesislerini vurduğunu iddia ediyor. Aynı zamanda, 1974’te Birleşmiş Milletler gözetiminde silahtan arındırılmış bir bölge olarak belirlenen Golan Tepeleri’nin tampon bölgesine askeri birliklerini yerleştirdi.

GOLAN’DA KİMLER YAŞIYOR?

Suriye’ye ait Golan Tepeleri’ni 5 Haziran 1967’den bu yana işgal altında tutan İsrail, daha sonraki adımında bölgeyi ilhakını duyursa da bu uluslararası toplum tarafından tanınmadı.

Suriye Dışişleri Bakanlığının sitesinde, Golan’ın işgal altındaki alanının yüz ölçümünün 1150 kilometrekare olduğu, Kuneytra ve Fik kentlerinin yanı sıra 137 köy ve 112 tarım arazini kapsadığı bilgisi yer alıyor.

Raporda, Golan’da Suriye Arap köylerinin enkazı üzerinde yayılmış 45 yasa dışı İsrail yerleşim birimi bulunduğu belirtiliyor.

İsrail Meclisinde 14 Aralık 1981’de Golan Tepeleri’nin ilhak edilmesini, İsrail yasalarının, yargısının ve yönetiminin dayatılmasını öngören “Golan Yasası” onaylandı.

Fakat BMGK, 17 Aralık 1981’de “yasanın geçersiz olduğunu ve uluslararası düzeyde hukuki bir etkisi olmadığını” belirten 497 sayılı kararla bu adıma hızlı şekilde yanıt verdi ve Tel Aviv’den bu kararı iptal etmesini istedi.

Tarihler 25 Mart 2019’u gösterdiğinde dönemin ABD Başkanı Donald Trump tarafından imzalanan kararla, “Golan Tepeleri üzerinde İsrail’in egemenliğini ABD’nin resmen tanıdığı” ilan edildi.

İşgal altındaki Golan Tepeleri’ndeki nüfusun yaklaşık 40 bin olduğu, yarısından fazlasının Dürzi kökenli Suriyeli, geri kalanının ise İsrailli yerleşimciler olduğu tahmin ediliyor.

Dürzi kökenli Suriyelilerin büyük kısmı İsrail ordusunda hizmet etmeyi reddediyor.

GOLAN TEPELERİ İSRAİL İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

İsrail Dışişleri Bakanlığının internet sitesindeki açıklamasında, “bölgenin stratejik öneminin İsrail’in Celile bölgesine bakan konumunun yanı sıra Taberiye Gölü’nün İsrail’in ana su kaynağı olmasından ve bu gölün üçte birinin Golan Tepeleri’nden gelen suyla beslenmesinden kaynaklandığı” belirtildi.

İsrailli sivil toplum kuruluşu Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü tarafından 2019’da yayımlanan bir raporda, “Stratejik Golan  Tepeleri’nin paha biçilemez savunma avantajları sağladığı, Tel Aviv’in caydırıcı gücünü artırdığı” ifade edildi.

Raporda, Golan’ın İsrail’in kuzeydoğusunda, yüksekliği en fazla 1000 ile 1200 metre arasında değişen, toplam alanı 1800 kilometrekare olan kayalık bir plato olduğu, Ürdün Nehri ile Taberiye Gölü’nün batı sınırlarını çizdiği, Yermuk Nehri’nin ise güney sınırını belirlediği, doğuda ise havza hatlarıyla sınırlandığı kaydedildi.

Şeyh Dağı’nın (bir kısmının İsrail sınırları içinde yer aldığı belirtiliyor) Golan Tepeleri’nin kuzey sınırını çizdiği aktarılan raporda, “Şeyh Dağı, sadece 60 kilometre doğuda bulunan Şam’dan ve Akdeniz’deki Hayfa Körfezi’ne kadar olan bölgenin tamamını gözlemlemek için mükemmel bir nokta. Golan Tepeleri, Ürdün Nehri Vadisi, Celile ve Şam’ın girişlerini kontrol altında tutuyor” ifadelerine yer verildi.

İsrail’in Golan’ın kuzeyindeki Şeyh Dağı’nın zirvelerinden birinin üzerindeki kontrolünün, aynı zamanda kendisine istihbarat bilgileri toplama konusunda inanılmaz imkanlar sağladığına dikkat çekildi.

Bu durumun, Suriye topraklarının derinliklerinde elektronik şekilde gözetlemenin kullanılmasının yanı sıra olası bir saldırı karşısında erken uyarı olanak tanıdığı belirtildi.

Raporda, Suriye rejiminin sinir sisteminin başkent Şam’da bulunduğuna işaret edilerek, Golan’ın Şam’a yakınlığının ciddi şekilde caydırıcılık değerine sahip olduğu ifade edildi.

1974 KUVVETLERİN AYRIŞTIRILMASI ANLAŞMASI VE ÇÖKÜŞÜ

Bu anlaşma, 1973’teki Yom Kippur Savaşı’nın ardından İsrail ve Suriye arasında bir ateşkes sağlanması için imzalandı. Taraflar arasında bir tampon bölge oluşturularak, bu bölgeye BM gözetiminde bir barış gücü yerleştirildi. Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, bu düzenlemenin çöktüğünü ve bölgenin kontrol altına alınması gerektiğini savunuyor.

GOLAN TEPELERİ’NİN STRATEJİK ÖNEMİ

Golan Tepeleri, hem askeri hem de ekonomik açıdan önemli bir bölge. İsrail’in su kaynaklarının üçte birini sağlayan Taberiye Gölü, bu bölgeden besleniyor. Ayrıca, yüksek rakımı sayesinde Suriye’nin başkenti Şam’a ve çevre bölgelere stratejik bir gözlem noktası sunuyor.

ULUSLARARASI HUKUK VE TEPKİLER

Birleşmiş Milletler, İsrail’in Golan Tepeleri’ni ilhakını uluslararası hukuka aykırı olarak değerlendiriyor. Buna rağmen, 2019’da ABD Başkanı Donald Trump, İsrail’in bölge üzerindeki egemenliğini tanıdığını açıkladı. Bu durum, uluslararası toplumda büyük tepki topladı.

GELECEĞE DAİR SENARYOLAR

Bazı İsrailli yetkililer, Suriye’nin farklı kantonlara bölünebileceğini ve bu kantonların dış aktörlerle iş birliği yapabileceğini öne sürüyor. Ancak bu senaryolar, Suriye’deki istikrarsızlığın daha da derinleşmesi riski taşıyor.

Golan Tepeleri üzerindeki mücadele, sadece bir toprak anlaşmazlığı değil; aynı zamanda bölgesel güç dengelerinin yeniden şekillendiği bir sürecin parçası. İsrail’in bu topraklardaki varlığının ne kadar süreceği ve bölgedeki tansiyonun nasıl evrileceği, Orta Doğu’nun geleceğini şekillendirecek önemli unsurlardan biri olarak görülüyor.

Gercektarih.com.tr