Recâizâde Mahmut Ekrem: Edebiyatın Yenilikçi Sesleri ve Servetifünun Hareketi

Recaizade Mahmut Ekrem, 1847 yılında İstanbul’da doğmuş, edebiyatımızın yenileşme ve gelişmesine büyük katkı sağlamış önemli bir şair, yazar ve devlet adamıdır. Babasından Süryanice ve Farsça öğrenen Recaizade, ilköğrenimini tamamladıktan sonra özel öğrenim görerek kendini yetiştirmiştir. Harbiye İdadisi’ndeki eğitimini sağlık sorunları nedeniyle tamamlayamamış, ardından resmi görevle Trablusgarp’a gönderilmiştir. 1908’de gerçekleşen 2. Meşrutiyet sonrasında Kamil Paşa kabinesinde Maarif Nazırı olarak görev almış ve Meclis-i Âyan üyesi olarak yaşamını tamamlamıştır.

Edebi hayatına, Namık Kemal ile tanışması sonrasında Encümen-i Şuara’ya katılmasıyla başlayan Recaizade Mahmut Ekrem, Tasvir-i Efkâr gazetesinde Namık Kemal’in yönetimindeki yazılarıyla edebiyat dünyasına adım atmıştır. 1870’lerden itibaren yazılarına yoğunlaşan sanatçı, Batı edebiyatından çeviriler yapmış, 1870’te “Afife Anjelik” adlı oyunuyla tiyatro alanında da kendini göstermiştir. İlk şiir kitabı “Nağme-i Seher” ise 1871 yılında yayımlanmıştır.

Recaizade Mahmut Ekrem’in edebi hayatındaki önemli bir yönü, genç kuşaklara edebiyatı öğretme çabasıdır. Galatasaray Lisesi’nde öğretmenlik yaparak Tevfik Fikret gibi önemli şairleri yetiştirmiştir. Servetifünun edebiyatının kurucusu olarak bilinen Tevfik Fikret de onun öğrencisi olmuştur.

Sanatçının şiir alanındaki görüşleri, dönemin Divan şiiri geleneğine meydan okuyan bir nitelik taşır. “Göz için kafiye” anlayışını terk edip “kulak için kafiye” anlayışını benimseyerek şiirin konusunu genişletmiş ve Divan şiiri biçimlerini kullanarak zaman zaman değişikliklere gitmiştir. Bu durum, o dönemdeki eski edebiyat taraftarları arasında özellikle Muallim Naci ile sert tartışmalara neden olmuştur.

Recaizade Mahmut Ekrem’in düz yazı eserleri arasında, edebiyat bilgilerini içeren “Talim-i Edebiyat” ve Türk edebiyatındaki ilk realist roman olan “Araba Sevdası” önemli bir yer tutar. “Araba Sevdası”, yazarın dönemindeki yanlış Batılılaşma eğilimlerini eleştiren bir eser olarak bilinir.

Recaizade Mahmut Ekrem edebiyatımızın gelişimine yaptığı katkılar, yenilikçi yaklaşımı ve öğretmen kimliği ile önemli bir figürdür.