Ahlatşahlar’dan günümüze: Van Ulu Camii

(Gerçek Tarih) – Eski Van şehrindeki Tebriz Kapı ile İskele Kapı arasında yer alan Ulu Camii, bölge ahalisinden Ahlatşahların hatırası olarak ve tarihe meydan okurcasına ayakta kalan Anadolu’nun nadide camilerindendir.

Türkiye Kültür Portalı’nda yer alan bilgilere göre, 1970’lerde bölgede kazı çalışması yapan Prof. Dr. Oktay Aslanapa’nın Cami’yi 14’üncü yüzyıl başlarına tarihlendirmesine karşın, tarihi sürece ve yapı hususiyetlerine baktığımızda Selçuklu Dönemi’nde yapılmış olduğu anlaşılmaktadır. 1571 tarihli Van vilayeti evkaf tahrir defterinde Cami-i Kebir’in Şah-i Ermen evkafından olduğunun belirtilmesi bunu teyit etmektedir. Bunların ışığında Ulu Cami’nin, Van Gölü çevresinde hâkimiyet kuran Ahlatşahlar’dan I. Sökmen (1100-1112) veya II. Sökmen (1128-1185) zamanında yapılmış olduğu kabul edilmektedir.

Dikdörtgen planlı cami, mihrap önü kubbeli ve çok destekli camiler grubuna girmektedir. Camiye kuzey duvarın batı köşesine açılmış bir taç kapıdan girilmektedir. Kuzey tarafına Osmanlı Dönemi’nde bir bölüm eklenmiştir. İç mekan, mihrap önünü örten mukarnaslı bir kubbe ile, bunu yanlardan çevreleyen çapraz tonozlarla örtülü bölümlerden oluşmaktadır. Günümüze kadar ulaşan minaresi kuzeybatı köşede yükselmektedir. Tuğladan silindirik gövdeli olup, şerefeden sonrası yıkılmıştır. Günümüze ulaşmasa bile, aslında, süsleme ve mimari özellikleri bakımından oldukça hususiyetli iç mekâna sahip olduğu, eski resimlerden anlaşılmaktadır. Süslemeler, iç mekan duvarlarında, mihrap ve dış cephedeki taç kapıda yoğunlaşmıştır. Tuğla ve alçıdan yapılmış süslemeler geometrik, bitkisel ve yazı örneklerinden oluşmaktadır.

Günümüzde oldukça harap olan yapıyı, 1913’deki W. Bachman’ın fotoğraf ve çizimleri ile 1970-1971 sezonlarında Prof. Dr. Oktay Aslanapa’nın yapmış olduğu kazılarda elde edilen buluntularla tanımak mümkün olmuştur.

gercektarih.com.tr