tarihkitapbiyografimehmet poyrazmustafa armağandergi

İlk defa sergilenen Evliya Çelebi’nin Nil haritası

İlk defa sergilenen Evliya Çelebi’nin Nil haritası
12.11.2021
A+
A-

(Gerçek Tarih) – 25 Mart 1611 tarihinde, İstanbul’un Unkapanı semtinde doğan Evliya Çelebi, kültürlü olduğu kadar muzip bir karaktere sahipti. Pratik zekâsıyla ve uysallığıyla girdiği ortamlarda dikkatleri üzerine çekiyor, insanları güldürürken düşündürüyordu.

Gelenek ve göreneklerine bağlı olduğu kadar Müslümanlığının da hakkını vermeye çalışıyordu. Dinine önem vermesi yanında diğer dinlere de oldukça hoşgörülüydü. Gerektiğinde savaşlara katılıyor, iyi ata binmesi ve ciriti iyi kullanmasına rağmen savaşlarda ölümlerden dönüyordu.

IV. Murad’ın hükümdar olduğu dönemlerde yaşadığından Köprülü Mehmet ile Fazıl Ahmet Paşaların sadaretine şahitlik etti. Celâlî ayaklanmaları ile Anadolu kaynarken Payitaht yeniçerilerin çatışma alanıydı. Evliya Çelebi bu şartlarda gidebildiği her yere gidiyor, geziyor ve yazıyordu.

Enderun’da öğrendiği Arapça, Farsça ve Rumca yanında Simyon Usta’dan ise Latince ve Yunanca öğrendiğinden gittiği yerlerde iletişim sorunu yaşamıyordu.  Sipahi olduğundan ve başkaca görevler de yaptığından birçok yere zaten görevli olarak gidiyor ve gittiği yerler ile ilgili yaptığı gözlemleri yazıya aktarıyordu.

Bu açıdan bakıldığında Evliya Çelebi’nin çizimini yaptığı ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nuran Tezcan’ın Chicago Üniversitesi öğretim görevlisi Robert Dankoff ile beraber Vatikan arşivlerinde bulduğu ‘Nil Haritası’ şaşırtıcı değildir.

1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi’nde “Evliya Çelebi’nin Belgesel İzleri” başlığıyla bir makale yazan Nuran Tezcan, Evliya Çelebi’nin bu haritayı nasıl çizmeyi tasarladığını da Seyahatnâmesi’nde anlattığını söylüyor:

 “Evliya Çelebi, 1672-73’te Nil yolculuğuna çıkar. Amacı Nil’in kaynağını görmektir. Nil’in Kuzey kolları üzerinde Kahire’den İskenderiye ve Reşid’e daha sonra Dimyat’a gider. Tekrar Kahire’den yola çıkarak Nil’in kaynağı olan Cebel-i Kamer’e doğru Güney yönünde Nil’in sahillerini gezer. Sudan ortalarına kadar inen Evliya, Nil’e 32 konak yaklaştığını, fakat vahşi doğa ve barbar kavimler yüzünden daha ileriye gidemediğini ifade eder. Evliya Çelebi yolculuğunda harita ile seyahat ilişkisinin önemini kavramıştır. Daha önce coğrafyacıların Sudan tarafına sıcaktan ulaşamadığını, bu bölgenin bilinmediğini, dolayısıyla kendisinin üstadı Nakkaş Hükmizâde Alî Beg’den öğrendiği üzere seyahati esnasında resmetmiş olduğu kaleleri, şehirleri, nehir, dağ ve gölleri, Nil ve Fûncistân seyahatini tamamlandıktan sonra, Papamunta –resimli ilk dünya haritası Mappamundi– gibi haritada göstermek amacındadır. Ve bunun mevcut coğrafya eserlerine ve haritalarına bir ek olacağını da bildirir. Bugün Vatikan’da Biblioteca Apostolica’da Evliya Çelebi’nin seyahat notlarına dayanan Nil haritası, onun seyahatinin sonunda bu projeyi gerçekleştirmiş olduğunu gösteriyor.”

Söz konusu haritanın muhtevası ise, Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin 10. Cildinde bütün teferruatıyla anlatılıyor.

Öte yandan NTV’den Esma Çakır’ın haberine göre, 250 yılı aşkın bir süredir Vatikan kütüphanesinde muhafaza edilen Evliya Çelebi’nin Nil Haritası geçtiğimiz günlerde ilk defa sergilendi. Aynı habere göre haritanın restorasyonu için mali destek aranıyor.

gercektarih.com.tr

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.