Ay’ın uzak tarafını neden göremiyoruz?
Birçok uzay aracı ayın uzak tarafını ziyaret etti ve fotoğrafladı, ancak neden onu Dünya’dan göremiyoruz?
(GERÇEK TARİH) – Bazı insanlar ayda bir yüz görür, bazıları bir tavşan ya da kurbağa görüyor. Ancak Ay yüzeyinde ne görürseniz görün, hepimiz doğal uydumuzun aynı tarafını görüyoruz. Peki neden ayın uzak tarafını hiç göremiyoruz?
Dünya’dan bakıldığında Ay hiç dönmüyormuş gibi görünüyor ama tıpkı Dünya gibi kendi ekseni etrafında dönüyor. Ancak ay gelgit nedeniyle gezegenimize kilitlendi. Bu, Ay’ın kendi ekseni etrafında dönmesinin Dünya’nın yörüngesinde dönmesi kadar uzun sürdüğü anlamına geliyor ve bu da yaklaşık bir ay.
Ayın uzak tarafında, Dünya’ya bakan tarafa göre çok sayıda krater ve daha az karanlık nokta bulunur.
Gelgit kilitlemesi, iki gök cismi arasındaki çekimsel çekim sayesinde meydana gelir. NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde fiziksel bir oşinograf olan Robert Tyler, Ay ile Dünya arasındaki çekimin her iki cismi de çarpıttığını ve onları Amerikan futboluna benzeyen bir şekil halinde hafifçe birbirlerine doğru uzattığını söyledi. Tyler, WordsSideKick.com’a “Tüm sıvılar ve katılar anında tepki verebilseydi şekil bu olurdu” dedi.
Ancak hem Ay’ı hem de Dünya’yı oluşturan sıvılar ve katılar anında tepki veremez. Live Science’tan Skyler Ware’in konuyla ilgili yazısına göre, iki cisim birbirini çektiğinde, her iki nesnenin dönüşünü yavaşlatan sürtünme yaratırlar.
Örneğin, “Ay okyanusu çekiyor, bu nedenle okyanusun bir kısmı ideal olarak ayın altında kalacak bir çıkıntı oluşturacak şekilde yayılmaya çalışıyor” diyen Tyler, devamında “Ancak gelgitler deniz tabanı boyunca sürükleniyor ve kıtaların etrafından dolaşmaya çalışıyor” ifadelerini kullandı.
Ay’ın gezegenimizin etrafındaki hareketine tepki olarak gelgit çıkıntısını hareket ettirmek zaman ve enerji gerektirir.
Ayın uzak tarafını birçok uzay aracı ziyaret etti. (Görseller: NASA)
Aynı şey, Ay’daki kayaların Dünya’nın çekim kuvvetine tepki olarak kayması durumunda da olur. SETI Enstitüsü’nden yörünge dinamiği uzmanı Matija Ćuk, WordsSideKick.com’a şöyle konuştu: “Kayalar elastik değil. Esnediklerinde enerji tükenecek. Enerjinin bir yerden gelmesi gerekiyor, dolayısıyla vücudun dönüşünden geliyor.”
Ay’ın Dünya’ya göre dönüşü yavaşladı ve sonunda sıfıra ulaştı.
Ay aynı zamanda Dünya’nın dönüşünü de yavaşlatıyor. Tyler, yarım milyar yıl önce Dünya’nın 21 saatlik bir gün yaşayabileceğini söyledi. Yeterli zaman verilirse, ay gezegenimizin dönüşünü yeterince yavaşlatabilir ve gelgit nedeniyle aya kilitlenebilir ve gezegenimizin yalnızca bir tarafı ayı görebilir. Ancak bu, 50 milyar yıl daha – yani güneşin ölümünden yaklaşık 5 milyar yıl sonra – gerçekleşmeyecek.
Ay’ın uzak tarafını hiçbir zaman doğrudan Dünya’dan göremeyecek olsak da, uzay aracı onu fotoğrafladı. Sovyet uzay aracı Luna 3, uzak tarafın ilk görüntülerini 1959’da yakaladı. O zamandan bu yana, NASA’nın Lunar Reconnaissance Orbiter’ı ve Ay’a inen ilk uzay aracı olan Çin’in Chang’e 4’ü de dahil olmak üzere birçok başka uzay aracı da ayın uzak tarafının fotoğraflarını çekti.
Görüntüler, ayın uzak tarafının kraterlerle kaplı olduğunu ve yakın tarafa göre Maria adı verilen daha az büyük, karanlık noktaya sahip olduğunu gösteriyor. Maria’nın azalması nedeniyle ayın uzak tarafındaki yüz veya tavşan gibi şekilleri seçmek daha zor, ancak yine de görülecek çok şey var.