Dijital okuryazarlık
Okuryazarlığın geleneksel tanımları; dinleme, konuşma, okuma, yazma, aritmetik ve eleştirel düşünme ile ilgili becerilere odaklanmıştır. Bu becerileri kazandırmadaki nihai amaç ise etkin ve anlamlı yollarla topluma dâhil olabilen aktif düşünür ve öğrenenler yetiştirmek olarak ifade edilmektedir. Söz konusu beceriler, dijital topluma tam katılım için de gereklidir. Ancak bunlar ihtiyaç duyulan daha büyük bir beceri ve yetkinlik kümesinin yalnızca bir parçasıdır. Çünkü geleneksel okuryazarlık becerileri bireylerin toplumun değişen yapısına etkin biçimde katılımları için yeterli olmamaktadır. Bu durum da dijital okuryazarlık kavramını gündeme getirmekte; yüz yüze ve/veya çevrimiçi sınıf ortamında öğrencilerin bu bilgi, beceri ve tutum setini edinmelerini gerekli kılmaktadır.
Medya okuryazarlığının en temel özelliklerinden biri, bir ortamın biçiminin bir metni nasıl okuduğumuzu veya nasıl deneyimlediğimizi etkilemesidir. Bu, dijital medya için de geçerlidir. En temel düzeyde, dijital medyanın ağa bağlı yapısı, hiper bağlantılar bizi diğer metinlere ve platformlara geçmeye teşvik ettiği için merkezi bir etki oluşturur. Geleneksel medyada olduğu gibi, bu etkiler doğal veya tarafsız değildir. İçerikleri oluşturan kişilerin inançlarını, önyargılarını ve varsayımlarını yansıtırlar.
Dijital okuryazarlık, akıllı cihazların tümüyle birlikte anlama, analiz etme ve bilgiyi bulma becerilerine verilen isimdir.
Dijital okuryazarlık, teknolojik bilgi birikiminden daha fazlasıdır.
Dijital okuryazarlık; bilgi edinmek, öğrenmek, bağlantı kurmak, çalışmak için bilgi iletişim teknolojilerini kullanma becerilerini öğrenmekle ilgilidir.
Dijital okuryazarlık, kullanıcıların teknolojiyi kullanarak bilgiyi bulma, değerlendirme, organize etme, oluşturma becerileri ve teknoloji açısından zengin ortamlarda bu becerileri kullanarak sorunları çözme becerisi olarak tanımlanmaktadır.
Dijital okuryazarlık, bir bilgisayara erişmekten veya bir bilgisayarı kullanabilmekten çok daha fazlasıdır. Kavrama, ortak çalışma, güvende kalma, etkili iletişim kurma, kültürel ve sosyal farkındalık ve yaratıcı olmakla ilgilidir.
Dijital okuryazarlığı geliştirmek, tüm bileşenlerde ve belirli bir sıra olmadan beceri, bilgi ve anlayış geliştirmekle ilgilidir. Bileşenler arasında bir hiyerarşi ve sıralama yoktur. Bir başka deyişle gençlerin dijital teknolojileri kullanarak özgün ürün ve içerikler tasarlamaya, eleştirel düşünmeye ya da iletişim kurmaya başlamadan önce olağanüstü fonksiyonel beceriler geliştirmeleri gerekmemektedir.
Dijital okuryazarlık becerisi bir diğer anlamıyla “dijital çağda hayatta kalma becerisi” olarak düşünülebilir. 21. Yüzyılın beraberinde hızla gelişen ve ilerleyen teknoloji sayesinde dünya küçülmekte, hayatımız değişip, şekillenmektedir. İnternetin kullanılabildiği her yerden sınırsız bilgiye erişebilmek mümkün. Hatta çevrimdışı uygulamalarla dahi bilgiye kolaylıkla erişebilir hale geldik. Bilgiye erişme hızımız artarken doğru ve kaliteli bilgiye erişmek ise zorlaştı.
Dijital okuryazar olmak iletişimin büyük çoğunluğunun dijital teknolojiler vasıtasıyla kurulduğu dünyada etkili biçimde iletişim kurabilmeyi gerektirir. Etkili iletişim, başkalarının anlayabilmesi için fikir ve duyguları açıkça ifade edebilmektir.
Dijital okuryazarlık, dijital teknolojilerin iletişimi nasıl destekleyebileceğinin ve etkileyebileceğinin anlaşılmasını, anlamın temsil edilebileceği farklı modlar (görsel, işitsel, metinsel vb.) hakkında bilgi sahibi olmayı ve bunların belirli izleyiciler için en iyi şekilde nasıl kullanılabileceği konusunda eleştirel bir farkındalık geliştirmeyi içerir.
Dijital okuryazar olmak, internet içeriğiyle eleştirel olarak ilgilenmek ve belirli bir görev için bu bilgilerin değerini yargılayabilmek anlamına gelir.
Dijital mecrada iyi bir okuryazar olabilmek için şu 3 bileşene sahip olmak gerekmektedir;
* Çeşitli donanım aygıtlarına ve yazılım uygulamalarına erişim ve bunları kullanma bilgi ve becerisi,
* Dijital içerik ve uygulamaları anlamak ve eleştirel bir şekilde analiz etmek için yeterlilik,
* Dijital teknoloji ile yaratma/üretme becerisi
Dijital okuryazarlık ölçütleri altı standart etrafında belirlenmiştir.
1.Yaratıcılık ve yenilik
2. İletişim ve iş birliği
3. Araştırma ve bilgi akıcılığı
4. Eleştirel düşünme
5. Problem çözme ve karar verme
6. Dijital vatandaşlık ve teknoloji operasyonları ve kavramları
Dijital okuryazarlık için yeterlilikler üç ana ilkeye göre sınıflandırılmıştır.
1.Kullanım: Kullanım kapsamına giren beceriler ve yetkinlikler, temel teknik bilgi birikiminden, bilgisayar programlarını kullanmaktan, arama motorları gibi bilgi kaynaklarına erişim ve bunları kullanmak için daha gelişmiş daha etkili yeteneklere kadar uzanmaktadır.
2.Anlamak: Anlamak, en kritik parçadır. Dijital medyayı anlamamıza bağlamsallaştırmamıza ve eleştirel olarak değerlendirmemize yardımcı olmaktadır. Böylelikle çevrimiçi olarak ne yaptığımız ve karşılaştığımız şeyler hakkında bilinçli kararlar almamıza yardımcı olmaktadır.
3.Oluşturmak: Çeşitli dijital medya araçları ile içerik üretme ve etkili bir şekilde iletişim kurma becerisidir. [2] Dijital okuryazarlık son zamanlarda, dijital medyayı tesirli biçimde kullanmak, anlamak için büyük bir ehemmiyet taşımaktadır. Günümüzde insanlar geçmişten farklı olarak yeni ifade ve iletişim teknikleri kullanmaktadırlar. Dijital okuryazarlık, gerçek ve sanal ortamdaki verilere istenilen emelde doğru bir şekilde ulaşabilmek ve onu doğru metotla etkili bir şekilde kullanabilmektir.
Dijital Okuryazarlığın Temel Kavramları
1.Dijital Ortam Ağa Bağlıdır.
Geleneksel medyanın aksine, dijital medyada tek yönlü bağlantı yoktur. Geleneksel medyada içerik yalnızca tek bir şekilde sağlanır. Dijital medyada ise artık bir dağıtım zincirinin son halkası değil, sonsuz bir ağın ortasındaki bir düğüm sizsinizdir. Yani herkesin, her şeyle bağlantılı olduğu anlamına gelmektedir. Sonuç olarak, katılımın önündeki engeller geleneksel medyadakinden çok daha düşüktür ve herkes içerik yayınlayabilir ve bir izleyici bulabilir.
2.Dijital Medya Kalıcıdır, Aranabilir ve Paylaşılabilirdir.
Dijital içerik kalıcıdır, iletilen her şey bir yerde saklanır, aranabilir ve dizine eklenebilir. Dijital medyanın ağa bağlı olduğu düşünüldüğünde bu içeriğin çoğunun önemsiz bir maliyetle kopyalanabileceği, paylaşılabileceği veya yayılabileceği anlamına gelir. Görünüşte geçici olan paylaşım bile (Snapchat fotoğrafları gibi) kopyalanabilir ve neredeyse her zaman platformun sunucularında saklanır.
3. Dijital Medyanın Bilinmeyen ve Beklenmedik İzleyicileri Vardır.
Dijital medya ağ bağlantılı olduğundan ve dijital içerik paylaşılabilir olduğundan, çevrimiçi paylaştıklarınız, onu görmeyi istemediğiniz veya beklemediğiniz kişiler tarafından görülebilir.
4.Dijital Medya Deneyimleri Gerçektir Ancak Her Zaman Gerçek Hissettirmez.
Ağa bağlı olmak, tüm dijital medyanın en azından bir dereceye kadar etkileşimli olduğu anlamına gelir. Bizler asla sadece pasif izleyiciler değiliz, her zaman olanların bir parçasıyızdır. Etkileşimli olduğu için, çoğu zaman çevrimiçi olaylara sanki gerçekten ordaymışız gibi yanıt veririz ancak bizi ve başkalarının nasıl hissettiğini anlatan ipuçlarının çoğu eksiktir.
5.Dijital Medyayı Kullanırken Nasıl Tepki Vereceğimiz ve Nasıl Davrandığımız, Yaratıcılarının Ön Yargılarını ve Varsayımlarını Yansıtan Platformların Mimarisinden Etkilenir.
Medya okuryazarlığının en temel özelliklerinden biri, bir ortamın biçiminin bir metni nasıl “okuduğumuzu” veya nasıl deneyimlediğimizi etkilemesidir. Bu dijital medyada doğru kalırken ağ etkisi, bir platformun mimarisinin etkileşim kurduğumuz kullanıcı ara yüzünden bize içeriği nasıl teslim ettiğini belirleyen algoritmalara kadar sadece dijital medyanın anlamını ve mesajını etkilediği anlamına gelir.
MÜJDAT GÖKÇE
- Kaynakça:
- [1]Emrah Ayaşlıoğlu, Dijital Medya Okuryazarlığı- Yeni Medyayı Anlamak
- [2]https://mediasmarts.ca/digital-media-literacy/general-information/digital-media-literacy-fundamentals/digital-literacy-fundamentals
- [3]https://www.renaissance.com/2019/02/08/blog-digital-literacy-why-does-it-matter/
- [4]https://teachyourkidscode.com/why-is-digital-literacy-important/
- [5]İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi, Aydın Alper İrvan Yüksek Lisans tezi
- [6] DİJİTAL OKURYAZARLIK “Dijital Okuryazarlık: Araçlar, Metodolojiler, Uygulamalar ve Öneriler” Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
- [7] Müjdat GÖKÇE Dijital Medya Okuryazarlığı Nedir? https://www.academia.edu/53533473/Dijital_Medya_Okuryazarl%C4%B1g%C4%B1_Nedir